Mütercim Tercümanlık ve Çeviribilim programlarına giriş
Çeviri derken?
Önce bir anlaşalım, kuzu çevirme, tavuk çevirme gibi geyikler çoktan bayatladı haberiniz olsun. Başlangıçta biraz bizim bölümden bahsetmek isteriz. Çeviri bölümü, hatta Çeviribilim bölümü de dediğimiz Mütercim Tercümanlık bölümleri, başlangıçtan itibaren iyi bir yabancı dil seviyesine sahip olmanızı istiyor.
İlerlemek istediğiniz dilin kültürüne ve gündemine de iyi derecede hâkim olmanız, dil ve iletişim becerilerinizi bu dille paralel olarak geliştirmeniz bu işe birkaç adım önde başlamanız anlamına gelir. Bu arada, tercümanlık sözlü çevirmenliğe; mütercimlik ise yazılı çevirmenliğe atıf yapmaktadır, karıştırmayalım.
“Yabancı dili seviyorum ama çok iyi bilmiyorum” diyorsanız, hazırlık okumak gibi bir avantajınız var. Hazırlık okuduğunuz o bir yılı kayıp olarak görmemeniz, aksine o seneyi bölüme başlamadan önceki son düzlük olarak düşünüp kendinizi dil alanında geliştirebildiğiniz kadar geliştirmeniz ve öğrendiğiniz her şeyin ileride size ciddi kolaylıklar sağlayacağını düşleyerek öğrenmeniz, hevesinizi artıracak ve kendinize idealler belirlemenize önayak olacaktır. Bu, her daim sizi iteleyecek ve yaratıcılığınızı da artıracak bir tavırdır. Zaten genelde severek yaptığımız şeyden bıkmayız. O yüzden sevin ya hu. Çeviri candır, iyidir.
Yaratıcılığa atıf yapmamızın bir diğer sebebi ise dil hakimiyetinin yanında birkaç özelliğinizin olması sizi meslektaşlarınız arasında öne çıkaracaktır. Buna örnek olarak geçtiğimiz sene lise öğrenciliği süresinde Neval Çam isimli bir arkadaşımızın, kendisine Microsoft tarafından Teknolojinin Kadın Liderleri ödülünü kazandıracak, işaret diline çeviri yapan bir yazılım üretmesini gösterebiliriz.
Çeviri sektörünün ihtiyaçları nelerdir?
Soru soruyu, cevap cevabı açar. Bu derin sorunun konusunu bir başka gün etraflı bir şekilde inceleyeceğiz. Fakat gelin işin teknolojik tarafından vuralım.
Günümüzde bilgi teknolojilerinin önemi yadsınamaz bir noktaya gelmişken, çeviri de bilişim teknolojilerinin nimetleri olan yazılımlardan nasibini alıyor tabii. Şimdilerde çeviri artık bilgisayar programları üzerinden ilerliyor. “Bana Word, Excel yeter, kendi yağımda kavrulurum,” derseniz, şöyle bir tavsiyemiz olacak: Yine Word’u Excel’i bilin, onlar bizim olmazsa olmazımız. Fakat bilgisayar destekli çeviri araçlarıyla 1 saatte yaptığınız çeviriyi Word’de tamamlamanız yaklaşık yarım günü bulur. Derken zamanı verimli kullanamadığınız için maddi getiriniz pek tatmin edici seviyelerde olmayabilir. Bulut sistemlerine, bazı çeviri bellek sistemlerine, dijital proje yönetimine aşina olmak, şüphesiz ki gerekli çevirmen niteliklerden sadece birkaçı. Bilhassa bulunduğumuz küresel dünyanın bitmek bilmeyen talepleri hız, fiyat ve kalite üçgeninde mekik dokurken.
Bir de kelimelerden, söz öbeklerinden kıllanıp, şöyle kısa araştırmalar yapma gibi bir alışkanlığınız olmazsa trajikomik çeviriler hizmet alıcınızdan, yani müşterinizden kötü geri bildirimler almanıza ve zamanla alanınızda kötü bir izlenim bırakmanıza neden olabilir. Bu da yine sizi yaptığınız işten soğutabilir. Kısacası araştırmacı bir karakteriniz varsa yanlış çeviri yapma olasılığınız düşer. Yüksek öğrenim kurumları, dört veya iki yıllık eğitim programlarında eleştirel düşünen, dil ve kültür açısından nitelikli, sahip olduğu dil çiftine hem yazılı hem de sözlü düzeyde hakim olan çevirmenler yetiştirmeyi amaçlar.
Peki ben bu bölümden mezun olunca ne gibi işler yapabileceğim, nerelerde iş bulabilirim?
Kamu ve özel sektörde kurumların çeviri departmanlarında yer alabilir, çeşitli çeviri bürolarında uygun dil çiftlerinde ve uzmanlık alanlarında ofis içi çevirmenlik yapabilirsiniz. Ha bir de yayınevlerini unutmamak lazım!
Öğrenciliğiniz süresinde çeviri sektöründen birkaç bağlantı kurup mutlaka staj yapmış olmanız gerekir. Tabii aktif staj imkanları üniversiteden üniversiteye değişim gösterir. Serbest çevirmen olarak kariyerinize devam edebilir, Facebook üzerinden Çeviri Blog, Çevirmen Dayanışma, Çeviri Portalı gibi gruplardan yapılan iş paylaşımlarını takip edebilirsiniz. Ayrıca uluslararası çeviri iş devinimlerinin olduğu bazı internet sitelerine üye olabilir, sanal dünyadaki çevirmen ağına siz de katılabilirsiniz:
. https://www.translatorscafe.com/cafe/default.asp
. https://www.lionbridge.com/en-us
Ayrıca her şeyden önce seçkin çeviri şirketleri veya bürolarına bireysel başvurular yapılabilir.
Mütercim Tercümanlık okuyorum fakat çevirinin bana göre olmadığını fark ettim, başka ne gibi iş olanaklarım olabilir?
Çeviri yapmak bizce zevkli bir iş olsa da bilgisayar başına oturup tüm gün hareketsiz kalmak size göre olmayabilir. Öyleyse yine bu alanla bağlantılı farklı mesleklere yönelebilirsiniz. Alanımızda akademisyen veya okutman olabilirsiniz, sözlü çevirmenliği düşünebilirsiniz (ardıl, simültane). Ayrıca aldığınız eğitime, müfredatınıza veya kendinizi ne şekilde geliştirdiğinize bağlı olarak proje yöneticisi, editör, redaktör, yayıncı, son okumacı olabilirsiniz. Bir de pedagojik formasyon alıp öğretmen olabilirsiniz, elbette bu kararı alırken öğretmenliğin getirdiği sorumlulukları göz önüne almanız güzel olacaktır.
Bu soru başlığının son cümlesi olarak: İş başvurularında bulunurken öz geçmişinizi nasıl hazırladığınız ve kendinizi nasıl tanıttığınıza bağlı olarak geri dönüşler alacaksınız. Bu yüzden öz geçmişinizde birkaç güzel deneyimin olmasında yarar var. Çeviri öğrencisi yalnızca derslerle yetinemez. Aktif, azimli, meslek etiğine saygılı, araştırmacı gücü ve gözlem yeteneği yüksek bir çevirmen olmak ana gayemiz olmalı.
Mütercim Tercümanlık bölümü ile Çeviribilim bölümü arasındaki farklar nelerdir?
Çeviribilim ve Mütercim Tercümanlık bölümleri arasında hangi programı seçeceğinize karar veremediyseniz okulların müfredatlarını incelemekte fayda var. Genel algı Çeviribilim’in çeviriyi bilimsel bir alan olarak incelemesi üzerindedir. Çeviri Kuramı, Çeviri Eleştirisi gibi kuram derslerinin yoğun olduğu bir programdır. Şu an İngilizce ve Almanca olmak üzere iki dilde Çeviribilim programına sahip üniversiteler mevcut.
Mütercim Tercümanlık bölümü için ‘’uygulamalı’’ bölüm diyebiliriz. Pratiğin yanı sıra belli başlı teorik dersleri de görürsünüz. Mütercim Tercümanlık programlarında İngilizce, Fransızca, Almanca, Çince ve Arapça dillerinde eğitim verilmektedir. Burada en önemli şey ne istediğinizi bilmek ve bulunduğunuz programda her daim en iyisi olmaya çalışmak. Bölümler için biri iyi diğeri kötü yorumu yapılamaz. Yalnızca ders içeriklerini inceleyip beklentilerinizi karşılayacak programa dahil olmalısınız. Müfredatları incelediğinizde Çeviribilim ve Mütercim Tercümanlık derslerinde birçok farklılık olduğunu görüyoruz. Henüz standart bir tanım yok. Çeviribilim ve Mütercim Tercümanlık başlıklarına takılmamak gerekir. Yapacağınız en güzel şey müfredatları incelemek ve ihtiyaçlarınıza cevap verip vermediğini analiz etmektir. Her iki bölümden de çevirmen ünvanıyla mezun oluyorsunuz.
Mütercim Tercümanlık veya Çeviribilim seçerken nelere dikkat etmeliyim?
Öncelikle üniversitelerin lisans programlarını tarayın. Okula kayıt olduktan sonra aklınıza gelir de incelerseniz şok olmayın. Örneğin, edebiyata ilginiz yoktur fakat programınızda yoğunlukta edebiyat çevirisi dersleriniz olabilir. Seçeceğiniz okul kadar programın da size uygunluğu çok önemli. Bazı okullarda modüler sistem var. Yani bir uzmanlık alanı tek ders değil de birkaç derslik modül olabilir. Örneğin , bizim üniversitede hukuk çevirisi modülü 3 dönem okunuyor. Şöyle ki, ilk dönem hukuk dersine giriş (introduction to law) ikinci ve üçüncü dönem de hukuk çevirisi (legal translation I-II) dersleri veriliyor. İlk dönem de hukuk sistemleri tanıtılıyor. Ülkelerin hukuk sistemleri, bu sistemlerin özellikleri, dil bilgisi açısından cümledeki farklılıkları bir bir işleniyor. Giriş dersi aslında öğrenciyi hukuk çevirisine yavaştan hazırlıyor. Kelimelere olan aşinalığını elbette artırıyor. Diğer iki dönemde ise başlıyoruz hukuk çevirisine, terim ezberlemeye. Uzmanlık alanı derslersleri kurumdan kuruma farklılık gösteriyor tabii.
Şunu belirtmek isteriz ki, uzmanlık alanı çevirileri artalan bilgisi gerektirir. Kendimizi daima geliştirmeliyiz. Okulunuzda modüler bir sistem yoksa Coursera, Edx gibi uzaktan eğitim sitelerden çevrimiçi dersler almak mümkün. Örneğin: hukuk çevirisi alanında kendimi geliştirmek istiyorum. Yale Üniversitesinden online şekilde “Introduction to Law” dersi alarak hukuk alanındaki artalan bilgimi geliştirebilirim. Bu tarz kurs programlarından sertifika alarak öz geçmişimi zenginleştirebilirim.
Müfredatlar incelenirken şuna da bakmakta fayda var. Bu müfredat, çeviri sektöründe farklı pozisyonlarda çalışmak üzere çevirmen adaylarını yetiştiren bir müfredat mı? Bir çeviri şirketine gittiğinizde bünyesinde çevirmenin yanı sıra editör, redaktör, proje yöneticisi gibi farklı iş dağılımlarını görüyoruz. O zaman neden mezun olduktan sonra sadece çevirmen ünvanı ile mezun olalım ki? Heybemizi dolduralım arkadaşlar. Bu gibi derslerin olması bizleri çeviri sektöründeki farklı pozisyonlara hazırlıyor.
Staj dersinin olması da bence çok önemli. Bazı okullarda zorunlu iken bazılarında zorunlu değil. Naylon staj yapma düşüncesi olan arkadaşlar “aman!” diyelim. Bu düşünceyi kafanızdan atın ve sessizce bulunduğunuz ortamdan uzaklaşın. Staj bizler için kendimizi geliştireceğimiz, deneyim kazanabileceğimiz muhteşem bir imkân. Deneyim derken elbette çay, kahve yapmak ve fotokopi çekmekten bahsetmiyorum. Biz bunları zaten yaparız biz, meraklısı olduğumuz, öğrenmek için can attığımız alanda, çeviri şirketlerinden sadece fırsat istiyoruz. Buradan da bir kere daha sesimizi ilgililere duyurmuş olalım.
Staj konusunu geçersek yazılı çevirinin yanı sıra sözlü çeviri dersleri de alıyoruz. Sözlü çeviri derslerinin alanında nitelikli, uzman hocalarca verilmesi ve simültane çeviri için gerekli araç gerecin, mekan düzenlemesinin okulda mevcut olması çok önemli. Lafı açılmışken Türkiye Konferans Tercümanları Derneği “Konferans Çevirmenliği Eğitim İlkeleri“ne bir göz atmanızı tavsiye ederiz. Tercih edeceğiniz okulu ziyaret edip bölümünüzü yakından tanımanızı öneririz.
Bölümde bize zorunlu ikinci yabancı dil seçme hakkı sunuluyor. Seçeceğiniz dilin işlevsel bir dil olmasına dikkat edin, ilgi alanlarınıza ve değişen dünya düzenine uygun karar verin.
Eğitim veren hocalarımızı araştırabiliriz. Ben Mütercim Tercümanlık öğrencisiyim ve açıkçası İngiliz Dili ve Edebiyatı bölüm mezunu eğitmenin veya İngilizce okutmanlarının teknik çeviri dersinde ders vermesini yeterli karşılamam, eğer ki yüksek lisans ve iş tecrübesi bu yönde olmamışsa… Uzmanlık alanı derslerinin daha önce sektörde çalışmış ya da halihazırda çalışmakta olan ya da sektördeki gelişmeleri takip eden hocalarca verilmesi tercih sebebi olabilir. Elbette çoğu zaman bizlerin istekleri yeterli görülmez fakat ne istediğimizi bilmeli ve araştırmalarımızı bu yönde sınırlamalıyız.
Önce kulağa hoş geliyor her alanı tanımak ve onların üzerinde çeviriler yapmak. Edebiyat çevirisi, bilimsel ve teknik çeviri, ticari metin çevirisi, görsel-işitsel metinlerin çevirisi (dublaj, altyazı voiceover) ve dahası. Bu tercih size kalmış ister dilim dilim serpiştirilmiş alanlarda eğitim görebilirsiniz ister birkaç alanda yoğunlaşmış çeviri programlarında eğitim görebilirsiniz. Hemen şu anda internetten herhangi bir çeviri şirketinin iş başvuru formunu doldurduğunuzda en altta sorulan sorudur: “Uzmanlık Alanlarınız”.
Birçok çeviri şirketi sahibi, çevirmen ve editör ile tanışma imkânımız oldu ve her biri istisnasız mezun olduğumuzda en az iki alanda uzmanlaşmış olmamız gerektiğini söylüyor. Dikkatinizi çekmek istiyoruz, “mezun olduğumuzda”.
Erasmus+ programı çeviri öğrencisi için önemli mi?
Erasmus+ programı, Avrupa Birliği devletleri ve anlaşmalı olduğu ülkeler arasında uygulanan bir öğrenci değişim programıdır. Öğrenciler 1 yarıyıl veya 1 eğitim dönemi bıyunca seçtiği bir ülkede kendi bölümünü veya en yakın bölümü okuma fırsatı bulur. Erasmus, her öğrenci için iyi bir fırsatken çeviri öğrencisi için “nimet”tir. Her üniversite, kendi internet sitesinde yurtdışında anlaşmalı olduğu üniversitelerin listesine yer vermekte. Daha detaylı bilgi almak için okulunuzun uluslararası ilişkiler veya erasmus ofislerine müracaat edebilirsiniz.
Çeviri öğrencisi için çokdillilik ve çokkültürlülük önemlidir. Hâkim olmak istediğiniz dilleri yaşamanız size eşsiz deneyimler katar. Ayrıca okulunuzun sitesinden, anlaşmalı olduğu okullar arasında istediğiniz dilin olduğu ülkeyi tercih edebilirsiniz.
Şunu da hatırlatalım: Erasmus programına katılım, okulunuzun yapacağı bir yazılı sınav ve sözlü mülakattan iyi puan alarak ve bir nebze yüksek bir not ortalamasıyla mümkün olabilmekte.
Çeviribilim veya Mütercim Tercümanlık’a puanınız yetmiyorsa;
İngiliz Dili ve Edebiyatı okunabilir. Eğer okulunuzda Mütercim Tercümanlık veya Çeviribilim bölümleri varsa alan dışı seçmeli derslerinizi yukarıdaki iki çeviri bölümünden alabilirsiniz. Böylece bir veya daha fazla alanda uzmanlık kazanabilirsiniz. Bölümler arası geçiş de mümkün. Gerekli koşulları sağlamak şartıyla edebiyattan çeviriye, çeviriden dil ve edebiyat bölümlerine geçiş yapabilirsiniz. Fakat öğretmenlik bölümleri farklı fakültelerde yer aldığı için LYS puanıız yetmiyorsa yabancı dil öğretmenliğine geçiş yapmanız mümkün olmuyor. Yalnızca kendi fakülteniz içinde not ortalamanızla geçiş yapabilirsiniz. Yani iki çeşit yatay geçiş var. Böylece tekrarlamış olduk.
(MYO) Meslek Yüksekokulu gibi bir şansınız da var elbet. 2 yıllık Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik okuduktan sonra DGS (Dikey Geçiş Sınavı) ile Mütercim Tercümanlık lisans programına geçiş yapabilirsiniz.
Bir lisans programına kayıtlıyken çift diploma mı almak istiyorsunuz?
Mümkün. Gerekli koşulları sağlamak kaydıyla Mütercim Tercümanlık okurken ilgilendiğiniz diğer bir bölüm ile ÇAP (çift anadal programı) ya da yandal yapabilirsiniz. ÇAP ya da yan dal için puanınız yetmedi diyelim; açık öğretim fakültesinden ilgilendiğiniz bölümde lisans veya önlisans programına kayıt yaptırabilirsiniz. Çift ana dal ve yan dal imkanlarınızı üniversitenize sormayı unutmayın.
Çeviribilim ve Mütercim Tercümanlık bölüm tanıtımı dosyamızı kapatırken, taze mezun bir çevirmenin mezuniyetten sonraki sürecini anlatan mizahi bir yazı dizisinin de yolda olduğunu belirtelim.
Siz değerli okurumuz,
Dosyamızın son cümlelerine kadar gelebilmiş olmanız gerçekten bu alanla ilgili bir arayış içinde olduğunuzu göstermekte. Umuyoruz, kafanızdaki soru işaretlerinin giderilmesine biraz da olsa yardımcı olabilmişizdir. Biz Translation -1 ekibi olarak bölümümüzü büyük bir keyifle okuyor, tercihimizi çeviri yönünde yaptığımız için mutluluk duyuyor ve işimizden çokça lezzet alıyoruz. Sizlerin de mutlu olacağınız tercihler yapmanız dileğiyle.
Hoşça ve takipte kalınız.
fotoğraf: David Cantelli
